ZESPÓŁ REDAKCYJNY Piotr Fast (redaktor naczelny), Wojciech Chlebda, Joanna Madloch, Joanna Darda-Gramatyka (sekretarz redakcji)

KOMITET REDAKCYJNY Antoni Semczuk (przewodniczący), Franciszek Apanowicz, Janusz Henzel, Tadeusz Klimowicz, Stanisław Kochman, Walenty Pilat, Grzegorz Przebinda, Janina Sałajczyk, Barbara Stempczyńska, Halina Waszkielewicz, Władysław Woźniewicz, Wanda Zmarzer ZESPÓŁ REDAKCYJNY Piotr Fast (redaktor Naczelny), Wojciech Chlebda, Joanna Madloch, Joanna Darda-Gramatyka (sekretarz redakcji) Redakcja przekazała wydawnictwu Śląsk gotowy do druku skład tego numeru w postaci plików pdf 18 grudnia 2007 roku ADRES REDAKCJI Przegląa Rusycystnyt. Kopernika 17/19/21 tel. 604 96 57 37; 697 88 00 23 E-mail: [email protected] Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Index 371866 ISSN 0137-298X Śląsk Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe al. W. Korfantego 51, 40-161 Katowice tel. biuro (032) 258-07-56, 258-18-12, 258-32-28, 258-19-10, 258-19-13, fax 258-32-29, dział handlowy 258-58-70 e- mail: [email protected], [email protected], [email protected]; http://www.slaskwn.com.pl

zespół

AZ OROSZ NÉPKULTÚRA VENDÉGSZERKESZTŐ TARTALOMPOLITIKÁI Anatolij Visevszky Anatolij Visevszkij A szerkesztőtől. Richard J. Walker A misék újragondolása: Az orosz népi kultúra politikája felé. Catharine Theimer Nepomnyashchy fekete ember: Putyin. Erő. Kép. Boris Briker 1930-as évek anti-sztálinista humora: élet-halál viccek. Marina Balina Szovjet varázslat: A mese felforgató ereje. Larissa Rudova Grigorii Oster felforgatásai a szovjet és posztszovjet időkben. Anatolij Visevszkij Timur Shaov és az orosz bárddal halála. Kirill Kobrin A brezsnyevi idők embere a Baker utcában: A késő szovjet viktoriánusság problémájáról. Hélène Mélat rend és rendetlenség a kortárs orosz kasszasikerekben. Marina Abasheva Esztétika versus politika: Éjszakai őrség a hidegháborús visszhangként. Stephen Hutchings Nevetés a küszöbön: Vásári dadusom és az ízlés elleni küzdelem. Galina Aksenova Vadászat a nemzeti eszmére: Dr. Zhivago tévés minisorozat Noé bárkájaként. Anatolij Visevszkij Interjú Vitalij Komar orosz művésznővel. 5 7 19 33 44 56 67 77 90 99 108 116 126

SPIS TREŚCI POLITYCZNOŚĆ ROSYJSKIEJ KULTURY POPULARNEJ Gościnnie pod redakcją Anatolija Wiszewskiego Anatoly Vishewski Od redaktora. Richard Walker Wyobrażając jó hangulatú most. Z problematyki polityczności rosyjskiej kultury popularnej. Catharin Theimer Nepomnyashchy Człowiek w czerni: Putyin. Władza. Kép. Boris Briker Humor okresu stalinowskiego: anegdoty o życiu i śmierci. Marina Balina Sowieckie czarnoksięstwo: destrukcyjna siła baśni. Larissa Rudova Twórczość Grigorija Ostera w czasach radzieckich i post radzieckich. Anatolij Wiszewski Timur Szaow i koniec pieśni bardów. Kiriłł Kobrin Człowiek epoki breżniewowskiej na Baker Street (uwagi o sowieckim wiktorianizmie). Hélène Mélat Porządek i chaos we współczesnych rosyjskich szlagierach ekranowych. Marina Abasheva Straż nocna jako echo zimnej wojny. Stephen Hutchings Śmiech na progu: Moja wspaniała niania i walka o gust. Galina Aksenova W poszukiwaniu narodowych idei: telewizyjny film Doktor Żywago jako arka Noego. Anatolij Visevszkij Wywiad z artystą Witalijem Komarem. 5 7 19 33 44 56 67 77 90 99 108 116 126

28 Catharine Theimer Nepomnyashchy, az 1973-as szovjet tévés minisorozat, a Tizenhét pillanat tavasszal (Семнадцать мгновений весны) főhőse, Shtirlitz náci feketébe öltözött kalandjainak krónikája, a náci világparancsnokság utolsó hónapjaiban a szovjet anyajegyeként. II. Háború 6. ábra (Viacheslav Tikhonov színész, mint Shtirlitz http: //www.kinokultura. Com/articles/apr05-macfadyen.html) 7. ábra (http://www.terradaily.com/reports/outside_view_russias_future.html) Nehéz keze ellenére ideológiai ferde és alkalmanként hihetetlenül hihetetlen karakterek és helyzetek, a Tizenhét pillanat tavasszal és annak főszereplője kétségtelenül valódi népszerűséget ért el a szovjet nézők körében, amelyet a mai napig a sorozat ismétléseinek nagy vonzereje és a Shtirlitz-poénok kitartása tükröz. . 5 Putyin, aki éveket töltött KGB-ként. 5 További információ erről: Catharine Theimer Nepomnyashchy, The Blockbuster Miniseries on Soviet Soviet: Isaev-Stirlits, a tavaszi 17 pillanat kétértelmű hőse, a The Soviet and Post-Soviet Review (Post- Kommunista népi kultúra és a Detektiv regény műfaj, szerk.: Slobodanka Vladiv-Glover), 2002. 3. szám.

FEKETE FÉRFI: PUTIN. ERŐ. 31. kép 10. ábra (http://jp.senescence.info/comedy/putin.html.) Irodalomjegyzék: Alferova és Nechaeva Anekdoták Párbaj Алферова, Мария, Нечаева, Анна. «Одеть президента стоит нам с вами полмиллиона долларов». Собеседник, 2001. március 29. http: //www.compromat. ru/main/putin/garderob.htm (Utolsó konzultáció: 2006. október 2.). http://forum.arbuz.com/showthread.php?t=12136&page=9 (Utolsó konzultáció: 2006. október 2.). «Может, их дешевле убить?» Дуэль, 2002. április 2. http://www.duel.ru/200214/?14_1_2 (Utolsó konzultáció: 2006. október 12.). Harvey Harvey, John. Sötét zsaruk. Chicago, 1995. Mikhailovskaia Михайловская, Ольга. «Личный портной Леонида Брежнева: Клиентом он был отличным и никогда ни в чем не перечил мастер. http: //leonidbrezhnev.narod. ru/portnoy.htm (Utolsó konzultáció: 2006. október 2.). Ninotchka http://filmsite.org/nino2.html (Utolsó konzultáció: 2006. október 2.). Riabova és Riabov Riabova, Tatjana, Riabov, Oleg. U Nas Seksa Net: Nem, identitás és antikommunista beszéd Oroszországban. http://www.ivanovo.ac.ru/alumni/olegria/seksa_net.htm (Utolsó konzultáció: 2006. október 2.). Rudebeck Rudebeck, Clare. Büszkeség és propaganda. The Independent (London), 2005. január 6. http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4158/is_20050106/ai_n9691748 (Utolsó konzultáció: 2006. október 2.).

A GRIGORII OSTER ALKALMAZÁSAI A TANÁCS ÉS A SZOVIZET UTÁN 65 Margolis Morton Марголис, Екатерина. «Литература маленького человека». Неприкосновенный запас 21., 2002. http://magazines.russ.ru/nz/2002/21/mar-pr.html (Utolsó konzultáció: 2006. június 14.). Morton, Miriam. A fordító előszava. Kornei Csukovszkijban Kettőtől ötig, tr. és szerk. Miriam Morton. Berkeley, Kalifornia, 1971. Oster1 Остер, Григорий. Легенды и мифы Лаврового переулка. Москва, 1980. Oster2 Остер, Григорий. Противные задачи. Москва, 1992. Oster3 Остер, Григорий. Вредные советы és другие истории. Москва, 2004. Poriadina1 Порядина, Мария. «Бесполезные советы». Детская литература 1999. december 2–3. Poriadina2 Poriadinа3 Shatalov Порядина, Мария. «Глядя в сторону детской литературы». Критическая масса, 2003. Порядина, Мария. «Григорий Остер: Есть о чем разговаривать». Критическая масса 2002. 2002. Шаталов, Александр. «Остер Григорий. Беседы в программе «Графоман» ». Телеканал Культура. http://www.tvkultura.ru/news_print.html?id=1106&cid=110. (Utolsó konzultáció: 2006. június 14.) Slovar Словарь молодежного сленга. http://www.paco.net/

66 Larissa Rudova Larissa Rudova TWÓRCZOŚĆ GRIGORIJA OSTERA W CZASACH RADZIECKICH I POSTRADZIECKICH Streszczenie Grigorij Oster (1947) to jeden z najpopularniejszych Rosyjskich pisarzy dziecięcych. W jego książkach tematy, obrazy i język kultury popularnej skutecznie splata się z najlepszymi tradycjami poezji dziecięcej, ktoré odsyłają do twórczości Kornieja Czukowskiego, Samuilă Marszaka, poetów OBERIU, Borisa Zachodera, Eduarda Uspienskiego i innych utalentowanych poetów dziecięcych. Artystycznym chwytem Ostera jest przytyk. Zarówno w okresie radzieckim, jak i postradzieckim przytyki Ostera uczyły młodych czytelników krytycznego spojrzenia na otaczający ich świat. Oster stworzył własny gatunkowy i stylistyczny postmodernistyczny idiom, który odzwierciedla zmiany nie tylko w postsowieckiej dziecięcej literaturze, ale w całej rosyjskiej kulturze.

INTERJÚ AZ OROSZ MŰVÉSZÉVEL VITALY KOMAR 129 1. ábra Komár és Melamid, tovább a kommunizmus győzelméig! A Sots Art sorozatból, 1972. 1 Olyan szlogenek vettek körül minket. De amikor aláírtuk nekik a Komart és a Melamidot (és valójában senki sem emlékezett arra, hogy ki mondta ki először), akkor megdöbbentő hatást váltott ki, amelyet összehasonlíthatok azzal, hogy Marcel Duchamp aláírta a piszoárt. A pop art és a sots art nagyon tipikus prototípusai voltak. Később, az 1980-as években, létrehoztunk egyfajta múzeumi sots művészetet, sötét klasszikus festmények stílusában. Ez a pop tömegkultúra kritérium és az elit kultúra kritérium keverékének eredménye is. A legtöbb ilyen vászon a vezetőket, Lenint és Sztálint képviseli. Két módon lehetett képviselni ezeket a vezetőket. Az egyik az volt, hogy mitológiai alakokként ábrázolják őket, amint azt a szocialista realizmus eredete című festményen láthatja. 2. ábra Komar és Melamid, A szocialista realizmus eredete. Nosztalgikus szocialista realizmus sorozatból, 1982-83, Zimmerly Museum, NJ. 1 Az összes kép a korábbi Komar és Melamid Art Studio Archívum jóvoltából készült.